Uluslararası Enerji Ajansı'nın (IEA) son raporu, kritik minerallerdeki arz güvenliği konusunda ciddi endişeler taşıyor. Özellikle bakır piyasasında 2035'e kadar %30'luk bir arz açığı oluşabileceği uyarısı yapıldı. Bu durum, enerji sektörü ve küresel ekonomi için önemli riskler taşıyor.

Kritik Minerallerde Tedarik Zinciri Riskleri

IEA'nın Küresel Kritik Mineraller Görünümü 2024 raporuna göre, enerji sektöründe kullanılan 20 kritik mineralin tedarik zincirlerinde önemli yoğunlaşmalar mevcut. Çin, bu minerallerin 19'unda en büyük rafinaj kapasitesine sahip ülke konumunda ve ortalama %70'lik pazar payını elinde bulunduruyor. Bu durum, tedarik zincirlerinde çeşitliliğin sağlanmasının önemini bir kez daha ortaya koyuyor.

Raporda dikkat çekilen diğer önemli noktalar:

• Bakır, lityum, nikel, kobalt, grafit ve nadir toprak elementlerinde ilk üç üreticinin pazar payı 2020'deki %82 seviyesinden 2024'te %86'ya yükseldi.
• Enerjiyle ilgili stratejik minerallerin %55'i ihracat kontrolüne tabi.
• Lityum talebi 2024'te yıllık bazda %30 arttı.

Bakır Piyasasında Büyük Risk

Rapora göre, özellikle bakır piyasası büyük risklerle karşı karşıya. Elektrik şebekelerinin genişletilmesiyle artan bakır talebi karşısında, herhangi bir önlem alınmaması halinde, mevcut bakır madeni proje stoku 2035'e kadar %30'luk arz açığına işaret ediyor. Bu durum, bakır fiyatlarında önemli artışlara ve enerji projelerinde gecikmelere yol açabilir.

IEA Başkanı Fatih Birol, konuyla ilgili yaptığı açıklamada, "Yüksek jeopolitik gerilimlerin yaşandığı bir dünyada kritik mineraller, küresel enerji ve ekonomi güvenliğini korumada 'ön cephede yer alan' bir gündeme dönüştü. Bu konu, 21. yüzyılda enerjinin güvenliği, erişilebilirliği ve sürdürülebilirliğini sağlamak için hayati önem taşıyor." ifadelerini kullandı.

Birol ayrıca, "İyi tedarik edilen bir piyasada bile, aşırı hava olayları, teknik arızalar ya da ticaret engelleri gibi nedenlerle kritik mineral tedarik zincirleri ciddi şekilde sarsılabilir. Böyle bir arz şokunun etkisi büyük olur, tüketiciler için fiyatların artmasına ve sanayide rekabetçiliğin zayıflamasına yol açabilir." şeklinde konuştu.

Çözüm Ne Olmalı?

IEA raporu, kritik minerallerdeki arz güvenliğinin sağlanması için çeşitli önlemlerin alınması gerektiğini vurguluyor. Bu önlemler arasında tedarik zincirlerinin çeşitlendirilmesi, geri dönüşüm oranlarının artırılması, yeni maden projelerinin desteklenmesi ve ihracat kısıtlamalarının azaltılması yer alıyor.

Özellikle bakır arzındaki açığın önlenmesi için yeni maden yatırımlarının hızlandırılması ve mevcut madenlerin verimliliğinin artırılması gerekiyor. Ayrıca, bakırın geri dönüşüm oranlarının yükseltilmesi de arz açığının azaltılmasına katkı sağlayabilir.

Uluslararası Enerji Ajansı'nın uyarısı, enerji sektörü ve politika yapıcılar için önemli bir alarm niteliğinde. Kritik minerallerdeki arz güvenliğinin sağlanması, temiz enerji dönüşümünün sürdürülebilirliği ve küresel ekonominin istikrarı için hayati önem taşıyor. Aksi takdirde, beklenen arz açıkları, ekonomik büyümeyi olumsuz etkileyebilir ve enerji maliyetlerini artırabilir.